خواص هل به‌طور کامل
۳- کاهش فشارخون: تحقیقات نشان داده‌است که مصرف روزانه ۳ گرم هل در روز طی مدت ۱۲ هفته می‌تواند در کاهش فشارخون تأثیرگذار باشد.
ارزش غذایی هل
|
تشکیل دهنده اصلی |
مقدار در100 گرم |
|
انرژی (کالری) |
311 کیلوکالری |
|
کربوهیدرات |
68.47 گرم |
|
پروتئین |
10.76 گرم |
|
چربی |
6.70 گرم |
|
آب |
8.28 گرم |
|
فیبر |
28.00 گرم |
|
قند |
0.00 گرم |
|
کلسترول |
0.00 میلی گرم |
هل
هِل میوه‌ای کوچک به اندازه بند انگشت با پوست تیره و دانه‌های خوشبو است. هل، میوه گیاهی از تیره زنجبیل‌هاست و انواع مختلفی شامل هل سیاه، هل سفید و هل سبز دارد که نوع سبز آن عطر تندتری دارد .
هل یکی از چاشنی‌های معطر مورد استفاده در بعضی از غذاها، نان‌ها، شیرینی‌ها و به‌خصوص مرباها، است. هندی‌ها و پاکستانی‌ها و جنوب بلوچستان ایران بیشترین مصرف‌کننده‌های هل در جهان هستند.
خواص درمانی هل
هل از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.
مطابق این نظر جویدن دانه‌های هل پس از صرف غذا ضمن کمک به هضم و گوارش بهتر غذا،
می‌تواند بوی نامطبوع دهان را نیز خنثی کند. مصرف دم‌کرده آن مفرح، مقوی معده لطیف
و بادشکن است. دانه‌های هل خواص گرما بخشی داشته و معده و روده‌ها را تقویت می‌کنند.
هل اشتها را تحریک می‌کند و عمل گوارش غذا را بهبود می‌بخشد.
نوشیدن دم کردهٔ داغ آن موجب تسکین کولیت، سوءهاضمه، نفخ، حالت
تهوع و بی‌حالی شده و مانع ترشح زیاد اسید معده می‌شود. یکی از خواص ویژه و
بسیار ارزشمند هل، جلوگیری از تشکیل خلط در گلو است. از این رو می‌توان آن را به
محصولات لبنی و پودینگ‌ها افزود تا اثر شیر را که موجب تشکیل خلط در گلو می‌شود
خنثی کرده و به گوارش آن نیز کمک کند. دانه‌های هل خاصیت داروی اکسپکتورانت را دارد
و سینوس‌ها و برونش‌ها، بینی و سینه را از خلط و ترشحات اضافی پاک
می‌کنند. هل چنان‌که ذکر شد خواص گرمابخش و انرژی زا دارد از این رو به بهبود
روحیه و بازیابی انرژی و توان از دست رفته کمک می‌کند، اضطراب و نگرانی را کاهش می‌دهد
و در رفع افسردگی مؤثر است. هل همچنین کلیه‌ها را تقویت می‌کند و گفته می‌شود برای
درمان شب ادراری کودکان مفید است. البته مصرف زیاد آن تپش قلب را افزایش می‌دهد.
سرانه مصرف خرما در ایران ۷ کیلوگرم است که میانگینی از مصرف سرانه ۲۵ کیلوگرمی استان‌های جنوبی و ۱ کیلوگرمی سایر استان‌ها می‌باشد. سرانه مصرف خرمای ایران ۴ کیلوگرم است. این در حالی است که سرانه مصرف خرما در عربستان ۱۳ کیلوگرم و در مصر ۱۶ کیلوگرم است.
در ایران به‌طور سالانه، ۱ میلیون تن خرما تولید می‌شود که عمده مصرف داخلی آن در ماه رمضان صورت می‌گیرد. از لحاظ میزان تولید خرما منطقه جنوب استان کرمان با تولید ۱۸۱ هزار و ۸۰۰ تن خرما بیشترین میزان تولید در کشور را داراست. سایر مناطق استان کرمان هم تولیدی در حد ۱۱۷ هزار و ۶۰۰ تن را دارا هستند بعد از استان کرمان استان سیستان و بلوچستان با تولید ۱۷۸ هزار و ۱۹۹ تن رده دوم تولید خرمای کشور را در اختیار دارد، سپس به ترتیب استان خوزستان با ۱۴۴ هزار تن، استان بوشهر با ۱۴۲ هزار تن، استان فارس با ۱۳۸ هزار تن، استان هرمزگان با ۱۲۵ هزار تن، با هفت هزار و پانصد تن و… در رده‌های بعدی تولید خرمای کشور قرار دارد.
از میان محصول خرمای هر سال ایران، ۱۰ درصد برای صادرات به کشورهای دیگر اختصاص می‌یابد، ۵۰ درصد به مصرف داخلی می‌رسد و ۴۰ درصد هم در مراحل مختلف برداشت محصول، ضایع‌شده و از بین می‌روند.
نخل در روستای متروکه پشکر بهبهان
درخت خرمای کبکاب
خرمای پیارم
یکی از مهمترین عوامل که می‌تواند در بهبود کیفیت و اصول و در نتیجه رونق دادن به صنعت خرما در جهان مؤثر باشد، استفاده از گونه‌های خرما برتر و تجاری است. در اسناد تاریخی که حدود ۲۰۰ سال قبل نوشته شده‌اند از ۲۵ رقم درخت خرما که در عراق و اطراف خرمشهر کشت می‌شده نام برده شده‌است که امروزه نیز به همان نام‌ها شناخته می‌شوند، اما آمارهای موجود نشان می‌دهند که بالغ بر ۳۰۰۰ رقم خرما در دنیا شناخته شده‌اند که بخش عمده ای از آن‌ها متعلق به ایران است، چنانچه از سه هزار رقم شناخته شده خرما در دنیا ۴۰۰ رقم آن متعلق به ایران است.
بیشتر این ارقام در ۶ استان خوزستان، هرمزگان، کرمان، بوشهر، فارس و سیستان و بلوچستان پراکنده شده‌اند که اسامی گونه‌های غالب ایران و منطقه کشت این گونه‌ها در زیر آمده‌است.
· خرمای پیارم در استان هرمزگان
· خرمای ربی در جیرفت، عنبرآباد و کهنوج
· خرمای سایر در استان خوزستان
· خرمای کروت در استان کرمان
· خرمای کلوته در جیرفت، عنبرآباد و کهنوج
· خرمای مضافتی درجیرفت، عنبرآباد و بم
· خرمای الینگی نیک‌شهر در استان سیستان و بلوچستان
· خرمای هلیله‌ای در جیرفت، عنبرآباد، کهنوج و بم
· خرمای شاهانی در استان فارس
· درخت خرمای کبکاب بهبهان
خرمای زاهدی در استان خوزستان، بوشهر و جنوب استان کرمان
· خرمای کبکاب در استان بوشهر
· خرمای مرداسنگ مناطق جنوبی استان کرمان (شهرستان جیرفت، شهرستان عنبرآباد، شهرستان کهنوج) و استان هرمزگان
· مهمترین گونه‌هایی که در ایران تولید می‌شوند را گونه سایر یا استعمران در خوزستان، گونه مضافتی در کرمان و بم، گونه زاهدی و پیارم در حاجی‌آباد هرمزگان و گونه کبکاب در دشتستان بوشهر تشکیل می‌دهد.
· ارقام بومی خرما در بلوچستان ایران: خرمای مضافتی، ربّی، شَکَری، حلیله، آبروگن، کَلَگی، چربان، حاشه‌ای، جوانداک، اشکنجک، پُپو، دِسکی، وردیوار، بَرنی، کلوت، مُلسی، کروچ، کونداک، کتمی
· ارقام بومی خرما در استان فارس: عمده اقلام خرامای فارس شاهانی، زاهدی (قصب)، کبکاب می‌باشد و سایر ارقام دیگر پیارم، خاصوئی، استعمران، برحی، دیری، گنتار، مجول، پنجه عروس، هلیله
خرمای شکری
· ارقام بومی خرمای بوشهر: قسب (زاهدی)، کبکاب، حاج باقری، برهی، بریمی، صمرون، شکر، سیسی، حلَو، سروری، زندنی، خشن خار، استک سرخو، مرسو، خاصویی، جمادی، بیرمی، تی رس، شهابی، لش، کندی، خنیزی، سمیلی، خضروی، گنتار، پنبه، شیخ عالی، زامردو، ده دارب، اهرمی، خاویزی، خاور، مکتی، شاخونی، مصلی، جوزی، غصاب و ردستی
· ارقام خرمای هرمزگان: خرمای پیارم، مرداسنگ، هلیلی، مضافتی، خاصویی، خنیزی، شاهانی، کریته، زرک و کلک سرخ.
· ارقام بومی خرما در غرب خوزستان: لیلوئی، برحی (گرد و ریز و با و شیرینی کمتری نسبت به ارقام دیگر)، زاهدی، دیری، اشکر و بریم، حلاوی، بلیانی، سویدانی، هداک، شکر، بنت السب، دگل زرد، خضراوی، استعمران (سعمرون)، بوبکی، چبچاب، مشتوم، جهرمی، عموبحری، دگل سرخ، فرسی، هدل، خصاب، حمراوی، حساوی، اسحاق، جوزی و گنتار، کبکاب (بسیار شیرین و ظاهری شیشه‌ای دارد).
· ارقام بومی خرما در کرمان:
o (در بم و نرماشیر) مضافتی، کروت، قندشکن (سنگ‌شکن)، ربی، خریک، هلیله‌ای
o (در جیرفت و عنبرآباد): خرمای مضافتی عالی مِهتِری، شِکَری (این دو از زودرس‌ترین گونه‌های خرما هستند که بیشتر مصرف محلی دارند)، کلوته (کلیته)، مرداسنگ (تنها خرمای طبع سرد دنیا)، هلیلی، خَنیزی، رُوغنی، شاهانی، زاهدی، خضراوی، رَبی، نگار (میوه‌هایی بسیار کشیده دارد)، گاردیال، قربانی، آجیلی
· ارقام بومی خرما در غرب کرمانشاه (قصر شیرین): زاهدی، ارزق، خضراوی، جعفری و اشرسی
· ارقام بومی خرما در ایلام: خضراوی، زاهدی، اشرسی و زیدی
از آفت‌های مهم خرما می‌توان به کرم میوه‌خوار خرما، سوسک کرگدنی خرما و زنجره خرما را نام برد.
در مناطق خرماخیز ایران اصطلاحات و واژه‌های فارسی زیادی در ارتباط با نخل‌کاری رواج دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
· مچ، مُخ، مُغ، مُگ یا مُه و دیمیت به معنی نخل هم است. نام تنگه و منطقه هرمز هم از اهورامزدا و هرمزد و هورمزد تشکیل شده‌است.
· فَسیل: ساقه اصلی درخت خرما. در جیرفت به پاجوش نخل گفته می‌شود.
· تیم: هر چه از فسیل بروید اعم از تنه و پاجوش.
· تیم فسیل: آنچه در کنار تنه اصلی می‌روید.
· مُه‌کُشَک یا مخ کش: درختچه‌ای که از تنه فسیل برآید. در بم و نرماشیر به آن‌ها جنگ می‌گویند.
· اَبار یا هبار (Hobar): گردی که از نخل نر ترشح می‌شود. در بم و نرماشیر به آن‌ها بو می‌گویند. در جیرفت و میناب به آن ایوار می‌گویند.
· گله‌بشکن یا تَرَکی: از آفت‌های نخل.
· تازوغ: سوسکی از آفت‌های نخل.
· تفتوک: از افت‌های نخل که شبیه تار عنکبوت و کپک می‌باشد و دور خوشه‌ها را در بر می‌گیرد.
· مُشتاب: اتاقک یا سیلویی برای دانه‌دانه کردن و شیره‌گیری از خرما.
· پنگ یا پاگ: خوشه
· گرد یا گرز: ساقهٔ درخت خرما
· پاتیزه: پیش (برگهای) جوانتر
· تاره: خوشه نخل، زمانی که در غلاف خود قرار دارد و هنوز چوبی نشده‌است.
· پریچه یا پیرچه یا پریخ (Perikh): الیاف اطراف برگ خرما که چسبیده به تنه درخت است. پریچه در بعضی مناطق به‌عنوان اسکاچ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در استان بوشهر همان «لیف» نامیده می‌شود. در جیرفت به آن‌ها سیس می‌گویند. در بم و نرماشیر به آن‌ها سی سی می‌گویند.
· پیش: برگ درخت خرما
· پاگنه: انتهای پیش که متصل به درخت خرما است. در استان بوشهر این بخش «تاپول» نامیده می‌شود. در جیرفت به آن‌ها تَگ می‌گویند. در بم و نرماشیر به آن‌ها لتی می‌گویند.
· دُم باز: خرمایی که نیمی از آن رسیده و حالت رطبی داشته و نیمهٔ بالایی به حالت خارک یا نارس باشد
· هارما: در منطقه جنوب کشور (بندرعباس و لارستان) خرما را برگرفته از گویش پهلوی (اچم) هارما(HARMA) و ارما (Orma) می‌خوانند.
صادرات خرما درسال ۲۰۱۲ میلادی
مقایسه تولید جهانی خرما در ایران و سایر کشورهای اصلی تولیدکننده خرما - از سال ۲۰۰۰ کشور مصر از ایران پیشی گرفته و در حال فاصله گرفتن است.
|
ده تولیدکنندهٔ برتر خرما در سال ۲۰۰۷ (تن( |
|
|
مصر |
۱٬۳۱۳٬۰۰۰ |
|
ایران |
۱٬۰۴۲٬۰۰۰ |
|
عربستان سعودی |
۹۸۲٬۵۴۰ |
|
امارات متحده عربی |
۷۵۵٬۰۰۰ |
|
پاکستان |
۵۵۷٬۵۲۰ |
|
الجزایر |
۵۲۶٬۹۲۰ |
|
عراق |
۴۴۰٬۰۰۰ |
|
سودان |
۳۳۲٬۰۰۰ |
|
عمان |
۲۵۵٬۸۷۰ |
|
لیبی |
۱۷۵٬۰۰۰ |
|
مجموع تولید در جهان |
۶٬۹۰۸٬۰۹۰ |