بادام کوهی، نام درختچه سبز رنگی است با برگهای باریک و کوچک که در اقلیم نیمه خشک ایران میروید. بادام کوهی از خانواده گل سرخیان میباشد. ارتفاع متوسط گیاه بین ۲٫۵ تا ۳ متر و قطر تاج پوشش آن نیز به ۲ تا ۲٫۵ متر بالغ میگردد. گلهای سفیدرنگ بادام معمولاً قبل از ظهور برگها در اوایل فروردینماه ظاهر میشوند. دانه این گیاه که پس از فراوری (شیرین کردن) مصرف خوراکی دارد معمولاً از اوایل خرداد تا اواخر این ماه برداشت میشود.
بادام کوهی در خاکهای عمیق تا نیمهعمیق، سنگریزهدار و بر روی تشکیلات آهکی – سیلیسی در شیبهای ملایم کوهستانها میروید. بومی ایران و منطقهٔ خاورمیانه، گستردگی در مناطق جنوبی، مرکزی و شمال شرق ایران، در کوههای آهکی- سنگلاخی است. دامنههای ارتفاعی رویشگاه بادام کوهی بین ۲۰۰تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا، در خطوط هم باران ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیمتر قرار گرفتهاند.
این گیاه، در مناطق کوهستانی در استانهای خراسان (کوهسرخ) فارس، کرمان خوزستان، سیستان و بلوچستان، یزد، اراک، کردستان، بختیاری، تهران، میانه و لرستان و در انواع مختلف خاک رشد میکند.
· ارجنک - یا بادام زاگرسی و بادام اراکی، گونهای بادام که پراکنش آن منحصر به زاگرس جنوبی در ایران است.
· ارژن - یا بادام کوهی، گونهای از بادام که بهطور گسترده در ایران و ترکمنستان میروید.
· تنگرس - یا بادام خاردار یا تِنْگِس، گونهای بادام که تنها در زاگرس جنوبی در ایران میروید.
· بادام گنوئی - یا ارچن، گونهای از بادام که منحصر به استانهای جنوبی و جنوبشرقی ایران است.
· بادام شرقی - گونهای از بادام وحشی که بومی غرب ایران و شمال عراق است.
بادام تلخ نیز مانند دانههای هلو، زردآلو، آلو، سیب، به و گیلاس از آمیگدالین تشکیل یافتهاست که میتواند در بدن تبدیل به سیانید شود. در تمام دنیا دو نوع بادام وجود دارد: بادام شیرین و بادام تلخ. بادام تلخ باید به منظور از بین رفتن مواد شیمیایی سمی موجود در آن حرارت داده شود یا پاستوریزه شود. بادام سرشار از پروتئین، ویتامین E، کلسیم، منیزیم، پتاسیم و آهن است که برای بدن مفید میباشد؛ اما مصرف بادام تلخ به هیچ عنوان توصیه نمیشود.
مغز بادام تلخ به مقدار کم حاوی سیانور دو پتاس و اسید سیاندریک و ویتامین D است که اگر فردی به مقدار زیاد آن را مصرف کند، مسموم میشود. مصرف پنج تا ده عدد مغز بادام تلخ در کودکان میتواند مسمومیت شدید به همراه داشته باشد، در بزرگسالان این تعداد به ۵۰ عدد میرسد.
بادام به عنوان منبع خوبی برای دریافت پروتئین در بین غذاهای سالم توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا توصیه شدهاست. در سال ۲۰۱۶ یک بررسی بالینی نشان داد که مصرف منظم بادام باعث میشود سطح کلسترول LDL خون و همچنین خطر ابتلا به بیماریهای قلبی کاهش یابد.
منطقه تولید عمده بادام، کالیفرنیا در آمریکا است، بین فوریه و مارس، شکوفههایی که شباهت زیادی به شکوفهٔ گیلاس دارند، شکوفا میشوند. نوع آب و هوا در این زمان، میزان تولید بادام در آن سال را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. از وضعیت گل اطلاعات بسیار مهمی در مورد برداشت محصول در آن سال به دست میآید؛ بنابراین، هر مرحله از وضعیت گل نام بخصوصی دارد:
1. تراشه سبز، به جوانههای سبز بادام گفته میشود. این مرحله قبل از بهوجود آمدن جوانهٔ صورتی است.
2. جوانه صورتی، جوانه به رنگ صورتی دیده میشود.
3. پاپ کورن، جوانه مانند پاپ کورن متورم شده ولی هنوز باز نشدهاست.
4. شکوفه، شکوفایی کامل
5. پتال فول، ریزش گلبرگ
6. ژاکت، گلبرگها ریختهاست و تنها کاسه گل باقیماندهاست.
7. خارج از ژاکت، کاسه گل جای خود را به میوه دادهاست.
در سال ۲۰۱۷ تولید جهانی بادام برابر ۲٫۲ میلیون تن بودهاست که ۴۶٪ از این مقدار متعلق به امریکاست. سایر کشورهای اصلی تولیدکننده شامل اسپانیا، ایران و مراکش مجموعاً ۲۲٪ از تولید جهانی این محصول را به خود اختصاص دادهاند.